Huisartsenzorg
De toegankelijkheid van de huisartsenzorg staat onder druk door een stijgende zorgvraag in combinatie met krapte op de arbeidsmarkt. Impactvolle ontwikkelingen zijn de vergrijzing van de bevolking, de huidige en verwachte personeelstekorten, wachtlijsten in andere sectoren, de focus op het langer thuis wonen van ouderen en de verschuiving van zorg naar de eerste lijn. Om de huisartsenzorg nu en in de toekomst toegankelijk te houden is het cruciaal om de huisartsenzorg regionaal passend te organiseren.
In het kort
|
Ontwikkelingen in de huisartsenzorg
In oktober 2022 vroegen de NZa en de IGJ in een signaleringsbrief gezamenlijk aandacht voor arbeidskrapte en de hiermee gepaard gaande problemen voor de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg. Minder huisartsen willen praktijkhouder worden vanwege de hoge werkdruk en administratieve lasten die erbij komen kijken, maar ook omdat er minder bereidheid is bij een deel van de huisartsen om bij de start van een praktijk een grote financiële verplichting aan te gaan. Hierdoor zijn praktijkhouders in sommige regio’s niet in staat zijn om hun praktijk over te dragen als zij bijvoorbeeld met pensioen gaan. Tegelijkertijd zien we in 2022 een stijging van het aantal consulten en het aantal ingeschreven verzekerden.
In het IZA zijn afspraken gemaakt over onder andere Meer tijd voor de patiënt (MTVP), een betere organisatie van de huisartsenzorg in de avond- nacht en weekend (anw)-uren door huisartsenposten, het aantrekkelijker maken van het praktijkhouderschap, het aanpakken van knelpunten in de huisvesting en het verminderen van de administratieve lasten. Voor MTVP is afgesproken dat dit structureel bekostigd wordt. Het advies MTVP is conform IZA-afspraken voor 1 juli 2023 aan de minister verzonden. Komende tijd werken we samen met partijen en experts verder aan de uitwerking van dit advies. Naast de uitwerking van het MTVP-advies zijn we bezig met het herijken van de maximumtarieven voor de huisartsenzorg. Hiervoor doen we momenteel kostenonderzoek. Per 1 januari 2025 zullen de nieuwe tarieven van kracht zijn.
De opgelopen druk leidt tot vernieuwing en verandering om de huisartsenzorg toegankelijk te houden. Deze veranderingen betreffen bijvoorbeeld meer gebruik van digitalisering, maar we zien ook nieuwe organisatievormen zoals ketens ontstaan. Door de tekorten in de huisartsenzorg is het een logische ontwikkeling dat er nieuwe initiatieven ontstaan. In een veranderend zorglandschap kan met behulp van ketens een bijdrage worden geleverd aan toegankelijkheid van huisartsenzorg. Ketens kenmerken zich vaak door een bedrijfsmodel dat overhead- en administratieve lasten wil verkleinen voor de huisartsen door onder andere schaalgrootte, het (meer) inzetten van digitale zorg en een centrale aansturing. Jonge huisartsen kiezen er steeds vaker voor om langer als waarnemer te werken of voor een (tijdelijk) dienstverband in loondienst te kiezen. Hierin kunnen ketens een uitkomst bieden. Tegelijkertijd ontvangen de IGJ en de NZa negatieve signalen over een aantal ketens. Daarom onderzoeken we in samenwerking met de IGJ de problemen en kansen van de opkomst van ketens in de huisartsenzorg. In december volgt dit rapport.
Ook als de zorg onder druk staat, vindt de NZa het belangrijk dat verzekerden de zorg kunnen krijgen die zij nodig hebben. Het is belangrijk dat mensen zich melden bij hun zorgverzekeraar als dit niet zo is. De zorgverzekeraar is verantwoordelijk om de verzekerde te bemiddelen naar zorg die nodig is. De zorgverzekeraars houden wachtlijsten bij van verzekerden die zich niet kunnen inschrijven bij een huisartsenpraktijk omdat alle praktijken in de wijk vol zitten. Op het moment dat iemand niet ingeschreven staat bij een huisarts, kan de zorgverzekeraar aangeven waar de verzekerde in de tussentijd terecht kan op het moment dat zij een zorgvraag hebben voor een huisarts (bijvoorbeeld als passant bij een huisartsenpraktijk in de regio, digitaal bij een huisartsenorganisatie buiten de regio of bij de huisartsenpost in de anw-uren).
Het is een gezamenlijke opgave van verschillende partijen in de regio om de huisartsenzorg toegankelijk te houden. Goed functionerende regionale samenwerkingsverbanden zijn hierbij cruciaal.
Toekomstbestendige huisartsenzorg en eerste lijn
Als we niet in actie komen kan de huisartsenzorg niet meer op de manier geleverd worden zoals we nu gewend zijn en zoals de huisarts dat graag wil. Het komt nu al af en toe voor dat mensen zich in bepaalde regio’s niet bij een huisarts kunnen inschrijven. De NZa ziet er op toe dat zorgverzekeraars zich maximaal inspannen om de huisartsenzorg regionaal passend te organiseren. Maar om de huisartsenzorg toegankelijk te houden en wachtlijsten te verminderen zijn meerdere partijen nodig. De uitdaging ligt in het regionaal duidelijke afspraken maken tussen onder andere huisartsen, andere zorgaanbieders, regio-organisaties, gemeenten en zorgverzekeraars over de organisatie van de huisartsenzorg. Het is hiermee een gezamenlijke opgave van verschillende partijen in de regio om de huisartsenzorg toegankelijk te houden. Door het passend organiseren van de huisartsenzorg kunnen we de zorgcapaciteit optimaal benutten en kan de huisarts ook in de toekomst aan de zorgvraag voldoen. Omdat de huisarts vanuit de praktijk het meeste inzicht heeft in hoe deze passende organisatie van de huisartsenzorg eruit moet zien, heeft deze hierbij een belangrijke rol.
In het IZA zijn afspraken gemaakt over het versterken van de organisatiegraad in de eerste lijn met als doel efficiënt om te gaan met de capaciteit van zorgverleners in de eerstelijnszorg en daarmee de toegankelijkheid beter te borgen. Het is belangrijk dat partijen in de hele zorgsector samenwerken aan een toekomstbestendige eerste lijn. Er wordt gewerkt aan een visie op het toekomstig zorglandschap in 2030 en een plan van aanpak gemaakt hoe daar te komen. Hiervoor leveren wij input.
Samenwerkingsverbanden
Goed functionerende samenwerkingsverbanden zijn cruciaal om duidelijke afspraken te maken over de organisatie van zorg. Bijvoorbeeld afspraken over welke zorgaanbieder welke verantwoordelijkheid heeft, welke zaken zorgaanbieders individueel organiseren en welke zaken op wijk of op regionaal niveau georganiseerd moeten worden. Het is belangrijk dat de samenwerkingsverbanden de nodige keuzes maken in het geval de zorgvraag de zorgcapaciteit overschrijdt. Dit zijn moeilijke, maar noodzakelijke keuzes. Wij dragen hieraan bij door te zorgen voor een passende bekostiging en erop toe te zien dat de partijen hun afspraken in de passende organisatie nakomen.