De langdurige zorg bestaat uit 3 deelsectoren: de gehandicaptenzorg (ghz), verpleging en verzorging (v&v) en de langdurige geestelijke gezondheidszorg (ggz). Langdurige zorg is van grote waarde voor mensen die dagelijks intensieve zorg en ondersteuning nodig hebben. Tegelijkertijd staat de langdurige zorg onder druk door demografische ontwikkelingen, personeelstekorten, tekort aan passende woonvoorzieningen en toenemende uitgaven. Voor een toekomstbestendige langdurige zorg – en om passende langdurige zorg te kunnen bieden – zijn domeinoverstijgende samenwerking, maatwerk en innovatie nodig.

Ontwikkelingen in de langdurige zorg

Net als vorig jaar maken we ons grote zorgen over het aanbod van tijdige, passende en stabiele zorg voor de meest kwetsbare patiënten. Vooral in de ghz en ggz is er een tekort aan deskundig personeel en passende, stabiele woonvoorzieningen. De zorg is nog groter voor complexe doelgroepen, zoals ouder wordende cliënten in de ghz en ggz. Door instabiliteit in de (zorg)omgeving wordt hun zorgvraag complexer dan nodig. Daarnaast kan het mogelijk wegvallen van zorgaanbod door bijvoorbeeld faillissementen effect hebben op de continuïteit van de zorg, omdat er geen alternatief zorgaanbod beschikbaar is.

Dit is anders voor de sector v&v. Daar zien we juist dalende wachtlijsten en een minder sterke groei in het aantal zorgindicaties ten opzichte van voorgaande jaren. Daarnaast zijn er signalen dat er bij een deel van de zorgaanbieders sprake is van leegstand. Het RIVM doet in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) onderzoek naar vraaguitval in de ouderenzorg thuis en in het verpleeghuis. Wij zijn, samen met andere organisaties, bij dit onderzoek betrokken. Voor v&v-cliënten die zorg met verblijf ontvangen, lijkt de zorg in elk geval tot 2028 voldoende geborgd te zijn. Daarna wordt borging minder zeker. Dit komt voornamelijk door het arbeidstekort en door vastgoed dat niet meer aan de actuele eisen en verwachtingen voldoet.

We onderzoeken met het veld hoe we in de bekostiging recht kunnen doen aan de complexiteit van zorg voor specifieke doelgroepen.

Verder zien we binnen de langdurige zorg steeds meer focus op specifieke doelgroepen, zoals cliënten met multiproblematiek. De bekostiging van de zorg voor deze specifieke doelgroepen past niet altijd binnen het huidige bekostigingssysteem voor de langdurige zorg. Daarom zijn wij de zorgbehoefte van specifieke cliëntengroepen beter gaan definiëren. Samen met het veld onderzoeken we hoe we in de bekostiging recht kunnen doen aan de complexiteit van zorg voor specifieke doelgroepen. Dit sluit aan bij het streven naar passende zorg en domeinoverstijgende samenwerking. Maar maatwerk in beleid en bekostiging heeft ook een keerzijde: het stelsel wordt complexer. We krijgen te maken met afbakeningsvraagstukken en versnippering in aanspraak, bekostiging, levering en afstemming van zorg. Ook levert een complexer systeem meer administratieve lasten op. Daarom is het belangrijk om tot een bekostigingssysteem te komen dat enerzijds voldoende de mogelijkheid biedt om maatwerk te leveren aan specifieke doelgroepen en anderzijds het zorgstelsel niet onnodig complex maakt en geen onnodige administratieve lasten oplevert.

Passende en tijdige zorg voor Wlz-cliënten

We vinden het belangrijk dat elke cliënt in de Wet langdurige zorg (Wlz) tijdige en passende zorg ontvangt. Zorgkantoren en zorgverzekeraars gebruiken daarom het Early Warning System (EWS). Hiermee kunnen zij tijdig signaleren wanneer de continuïteit van zorg bij een zorgaanbieder in gevaar komt. We hebben de afspraken hierover met zorgkantoren en zorgverzekeraars geëvalueerd. We zien dat we in 2024 en 2025 meer EWS-meldingen hebben ontvangen dan in 2023. Ook wordt er tijdiger gemeld. Daarom bekrachtigen we de eerder gemaakte afspraken.

De zorgplicht van Wlz-uitvoerders moet ervoor zorgen dat verzekerden de zorg krijgen die zij nodig hebben – nu en in de toekomst. Voor het organiseren van passende zorg moeten Wlz-uitvoerders inzicht krijgen in de toekomstige zorgvraag en het aanbod. Hierover hebben wij verschillende rapporten uitgebracht, waaronder ons Samenvattend rapport Uitvoering Wet langdurige zorg. Deze hebben geleid tot een maatschappelijke en politieke discussie over wat nodig is om inzicht te krijgen in wachtlijsten en het aanbod van passende en kwalitatief goede zorg. Wij hebben aangegeven dat zorgkantoren zich hiervoor moeten inspannen. Wij blijven erop toezien dat zij dit ook doen. Om de zorg goed aan te laten sluiten op de cliënt is daarnaast domeinoverstijgende samenwerking nodig. De Wet Domeinoverstijgende Samenwerking (DOS) maakt het voor zorgkantoren mogelijk om hierop in te zetten.

"Zorgkantoren moeten zich inspannen om inzicht te krijgen in wachtlijsten en het aanbod van passende en kwalitatief goede zorg."

Vanuit onze rol als reguleerder dragen we bij aan tijdige en passende zorg door ervoor te zorgen dat de tarieven kostendekkend en passend zijn. Naar aanleiding van onze kostprijsonderzoeken, voeren we per 2026 een aantal wijzigingen door in de regelgeving voor de langdurige zorg. Het wordt bijvoorbeeld mogelijk om te differentiëren in de bekostiging voor cliënten met een verstandelijke beperking die zeer intensieve begeleiding, behandeling en zorg nodig hebben (cliënten met een VG7-indicatie).

Om ervoor te zorgen dat zorgaanbieders zich meer op de zorg kunnen richten, werken wij actief aan het verminderen van de regeldruk in de Wlz. Zo experimenteren wij in de Wlz met een nieuwe manier van verantwoorden die gericht is op simpel en zinnig verantwoorden. De resultaten van dit experiment zijn veelbelovend. We zien een groter lerend vermogen, vermindering van administratieve lasten en radicale keuzes in de ICT. Ook ontstaat er meer inzicht in de kwaliteit van zorg doordat zorgaanbieders intern kunnen kijken hoe verschillende locaties en afdelingen scoren op bijvoorbeeld uitgifte van medicatie of het actualiseren van een zorgplan. Daarnaast zetten we in op geautomatiseerde gegevensuitwisseling. In het project KIK-V (Keteninformatie Kerngegevens Verbeteren) werken we samen met onze ketenpartners aan een systeem voor geautomatiseerde data-uitwisseling.

Houdbare langdurige zorg, ook in de toekomst

Samen met het Centraal Administratie Kantoor (CAK), de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) en het Zorginstituut Nederland (ZIN), werken we aan het beter organiseren van de zorgcapaciteit. In de Werkagenda Langdurige zorg focussen we niet alleen op meer zelf, thuis en digitaal, maar ook op het bieden van hulp bij verdelingsvraagstukken in de regio’s met krapte. Hierbij wordt voorrang gegeven aan de meest kwetsbaren. Ook voor de langdurige ggz is er een werkagenda opgesteld. De drie actielijnen hierin zijn: beter zicht op de doelgroep, verbeteren van de ondersteuning en passende ondersteuning in complexe situaties. De samenwerking met Zorgverzekeraars Nederland, de Vereniging Nederlandse Gemeenten, Valente, de Nederlandse ggz en MIND wordt daarmee voortgezet. Deze partijen waren ook betrokken bij eerdere bestuurlijke afspraken. Wij monitoren ggz-behandelingen en stimuleren de beweging naar passende ondersteuning en zorg voor mensen met een langdurige psychische aandoening.

We zien dat zorgaanbieders en zorgkantoren vanuit hun rol ook kunnen bijdragen aan een houdbare langdurige zorg. Zorgaanbieders hebben bijvoorbeeld een belangrijke rol in het borgen van goed werkgeverschap. Zij kunnen zorgen voor flexibele zorg op maat die op de lange termijn stabiel is. Zorgkantoren moeten er alles aan doen om ervoor te zorgen dat cliënten tijdig passende zorg van goede kwaliteit ontvangen. Niet alleen nu, maar ook in de toekomst. Bijvoorbeeld door te zorgen voor accuratere wachtlijsten en meer inzicht in de (toekomstige) zorgvraag en het beschikbare aanbod. Daarnaast kunnen zorgkantoren sturen op een goede aansluiting tussen zorgvraag en -aanbod. Bijvoorbeeld door gedifferentieerde inkoop en door tijdig te handelen als zorgaanbieders financiële problemen hebben.

"Ouderen moeten erop kunnen rekenen dat zorg en ondersteuning voor hen beschikbaar is wanneer zij die nodig hebben."

Ouderen vormen een grote groep binnen de v&v. Voor deze groep verdient de toegankelijkheid van zorg blijvende aandacht. Zij moeten erop kunnen rekenen dat zorg en ondersteuning voor hen beschikbaar is wanneer zij die nodig hebben. Kwaliteit van bestaan staat hierbij voorop. Daarom tekenden het ministerie van VWS en zorgpartijen op 10 juli 2025 het Hoofdlijnenakkoord Ouderenzorg (HLO). De belangrijkste doelen van het HLO zijn het aanpakken van het arbeidsmarkttekort en het borgen van de toegankelijkheid van zorg voor de meest kwetsbare ouderen. In het HLO is een samenhangend pakket van afspraken vastgesteld die bijdragen aan de toekomstbestendigheid van onze ouderenzorg. Het gaat daarbij om concrete afspraken voor de periode 2025-2028 die voorzien in het versterken van reablement en mantelzorgondersteuning. Ook wordt een aanpassing van de Wlz voorbereid. Met deze aanpassing blijft het verpleeghuis toegankelijk voor de meest kwetsbare patiënten en wordt er voor Wlz-zorg buiten het verpleeghuis meer ruimte gecreëerd voor maatwerk.

Ook zijn er in het HLO afspraken gemaakt over de verkenning van mogelijke aanpassingen op langere termijn (vanaf 2028) in de ondersteuning en zorg voor ouderen. Deze ondersteuning en zorg zijn nu versnipperd georganiseerd over verschillende zorgwetten. Met als gevolg dat het voor ouderen lastig kan zijn om hun weg te vinden tussen de verschillende zorgloketten. In navolging van het regeerprogramma is in het HLO afgesproken dat het ministerie van VWS een verkenning start naar het beter op elkaar afstemmen en mogelijk samenvoegen van zorgwetten. Wij steunen de beweging die met het HLO wordt ingezet. Met adviezen, bekostiging, toezicht en monitoring dragen wij actief bij aan het realiseren van de afspraken uit het HLO. Dat doen wij samen met de betrokken partijen: het ministerie van VWS en de gezamenlijke overheidspartijen het CAK, de IGJ, het CIZ en ZIN.

Op de hoogte blijven?

Op de hoogte blijven van het laatste nieuws rondom de langdurige zorg? Meld u dan nu aan voor onze nieuwsbrief langdurige zorg.

Meer lezen

Terug naar de overzichtspagina