Uit de Monitor Toegankelijkheid van zorg blijkt dat de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg (ggz) niet is verbeterd. Wachttijden blijven in veel regio’s te lang. Daarbij moeten cliënten met de meest ingewikkelde zorgvragen het langst wachten. Een goede doorstroom naar de best passende hulp is dan ook noodzakelijk om wachttijden te verminderen en de ggz toegankelijk en betaalbaar te houden voor alle inwoners van Nederland.

Ontwikkelingen in de ggz

De mensen die ggz zorg het hardst nodig hebben, moeten het langst wachten. Er is dan ook een breed gedeelde overtuiging dat de ggz anders georganiseerd moet worden. Daarom is het belangrijk om onderscheid te maken tussen verschillende cliëntgroepen en zorgaanbieders te belonen die zorg dragen voor cliënten met de meest complexe zorgvraag. Zo kunnen we ervoor zorgen dat de kloof tussen zorgvraag en capaciteit niet nog groter wordt en zorgkosten niet verder stijgen. Dit moet in ieder geval zo zijn voor de mensen met de meest complexe problematiek. Geestelijke gezondheidszorg moet er zijn om (verergering van) psychische problematiek te voorkomen en het voor mensen met zware problematiek mogelijk maken om een betekenisvol leven te leiden.

In 2024 deden we onderzoek naar de naleving van de zorgplicht door zorgverzekeraars. Na afronding van de nacontrole van dit onderzoek, concluderen we dat één zorgverzekeraar verbeteringen moet doorvoeren om volledig aan de aanwijzing te voldoen. Deze verbeteringen raken onder andere de wachttijden binnen de ggz. Daarom hebben wij voor het eerst verscherpt toezicht ingesteld en gaat de zorgverzekeraar een vervolgtraject in.

"Het Verkennend gesprek stimuleert de samenwerking tussen het sociaal domein, de huisartsenzorg en de ggz."

In Stand van de zorg 2024 constateerden we dat er te vaak mensen in de ggz belanden die ook, of soms zelfs beter, geholpen kunnen worden buiten de ggz. Per 2025 hebben we de bekostiging van deelname aan het Verkennend gesprek door de ggz-professional mogelijk gemaakt. Deze bekostiging stimuleert regionale samenwerking tussen het sociaal domein, de huisartsenzorg en de ggz. Daarnaast bevordert het de doorstroom van cliënten naar de zorg die zij nodig hebben om invulling te geven aan een betekenisvol leven.

We vinden het belangrijk om te meten hoe effectief ons beleid is. Daarom hebben we de bekostiging in de ggz via het zorgprestatiemodel geëvalueerd en we zien dat het werkt. Samen met alle partijen is een regulier onderhoudsproces ingericht waaruit blijkt dat er geen grote wijzigingen meer nodig zijn. Ook blijven we de zorgvraagtypering verder ontwikkelen. Zorgvraagtypering is een hulpmiddel voor het gesprek tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder. Om de tarieven beter aan te laten sluiten op de sectoren ggz en forensische zorg (fz) hebben we deze herijkt en aangepast.

"Gerichte maatregelen per cliëntdoelgroep zijn nodig om duurzame, toegankelijke en passende zorg mogelijk te maken voor alle doelgroepen."

Passendere hulp en meer inzicht in wachttijden

We zien dat cliënten met veelvoorkomende psychische stoornissen soms te lang worden behandeld. Voor hen en mensen met een lichte zorgvraag is er mogelijk passendere hulp dan de gespecialiseerde ggz. Bijvoorbeeld passende zorg vanuit eigen omgeving of het sociaal domein. De ggz kan dan gericht ingezet worden voor de mensen die die zorg het hardst nodig hebben. Zo kunnen we voorkomen dat duurzame en toegankelijke ggz voor alle bewoners van Nederland verder in gevaar komt.

Daarnaast is de beweging ingezet naar het vergroten van de kwaliteit van leven van de cliënt. Genezen is niet meer het belangrijkste doel. In plaats daarvan ligt de focus op het krijgen van ondersteuning bij maatschappelijk herstel. Inzicht in de zorgvraag is hiervoor belangrijk. We zien dat de ggz nu nog veel ketengestuurd wordt en cliënten vaak over één kam worden geschoren. Dit draagt eraan bij dat cliënten met de meest ingewikkelde zorgvragen het moeilijkst in zorg komen.

Verder is het belangrijk om beter inzicht te krijgen in de actuele wachttijden in de ggz. Om de kwaliteit van de wachttijdendata te verbeteren werken wij samen met verschillende partijen, waaronder zorgverzekeraars, zorgaanbieders, Vektis, de Nederlandse ggz. Samen met hen werken wij aan het gebruik van declaratiedata als bron voor wachttijdendata. Daarnaast ontwikkelen we een openbaar dashboard dat actuele ggz-wachttijdgegevens op één plek samenbrengt. Het dashboard geeft een actueel beeld van de wachttijden in de ggz en vormt de basis voor het gesprek over het verbeteren van toegang tot de ggz. We streven ernaar het dashboard in het najaar van 2025 te publiceren.

Samenwerking en een domeinoverstijgende visie

De instrumenten die wij in samenwerking met verschillende partijen hebben ontwikkeld, moeten nu worden gebruikt om het goede gesprek te voeren en afspraken met elkaar te maken. Zorgverzekeraars hebben een regierol in het toekomstbestendig maken van de ggz. Wij monitoren of de zorgverzekeraar deze regierol pakt, hoe partijen de instrumenten gebruiken en of dit het gewenste effect heeft voor de sector.

Om een breed draagvlak te creëren voor het gebruik en verder ontwikkelen van de zorgvraagtypering, stimuleren wij de samenwerking tussen het veld, de wetenschap en de overheid. Afspraken zoals uit het Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) waarin bekostiging een waardetoevoegende rol speelt pakken we op en geven we een plek in het zorgprestatiemodel. Consistentie in de uitvoering van het afgesproken beleid is hiervoor een randvoorwaarde. Vanuit de politiek hebben we daarvoor een sector- en domeinoverstijgende visie nodig voor 2040, die de samenwerking tussen sectoren en domeinen bevordert.

Op de hoogte blijven?

Op de hoogte blijven van het laatste nieuws rondom de ggz? Meld u dan nu aan voor onze nieuwsbrief ggz.

Meer lezen

Terug naar de overzichtspagina