Farmaceutische zorg in de eerste lijn wordt ook wel ‘extramurale farmacie’ genoemd. Extramurale geneesmiddelen zijn geneesmiddelen die op recept van een arts verkrijgbaar zijn bij de apotheek. De beschikbaarheid van geneesmiddelen blijft een punt van zorg. We zien dat het aantal meldingen van verwachte leveringsproblemen voor geneesmiddelen afneemt, maar het aantal meldingen blijft hoog. Alleen door nauwe samenwerking tussen landen en betrokken partijen kan de beschikbaarheid van medicijnen op de korte en lange termijn worden gegarandeerd.

Ontwikkelingen in de farmaceutische zorg

De beschikbaarheid van geneesmiddelen blijft een punt van zorg. We zien dat het aantal meldingen van verwachte leveringsproblemen voor geneesmiddelen sinds 2023 afneemt, maar hoog blijft. In 2024 werden er bijna 4.800 verwachte leveringsproblemen gemeld, ongeveer 200 minder dan in 2023. Dit komt mogelijk door een afname in het aantal zekerheidshalve meldingen. Leveringsproblemen ontstaan vaak door productieproblemen. Bedrijven zijn wettelijk verplicht om mogelijke leveringsproblemen minimaal twee maanden van tevoren te melden bij het Meldpunt geneesmiddelentekorten en -defecten. Het is belangrijk om te weten dat niet elke melding daadwerkelijk leidt tot een tekort. Hoewel sommige tekorten snel worden opgelost, kunnen andere langer duren. In 57% van de gevallen duurt het gemiddeld tien weken voordat een tekort is verholpen. In 2024 had 46% van de mensen te maken met medicijntekorten. Tekorten ontstaan vooral wanneer zorgverzekeraars een preferentiebeleid hanteren en alleen het goedkopere voorkeursgeneesmiddel vergoeden. Wij hebben onderzoek gedaan naar de inspanningen van zorgverzekeraars om de toegang tot generieke geneesmiddelen te borgen. Op een aantal vlakken kunnen zorgverzekeraars hun werkwijze verbeteren.

Samen met apothekers, voorschrijvers, zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en andere overheidspartijen werken we aan een toekomstvisie voor passende extramurale farmaceutische zorg. Onder regie van het ministerie van VWS onderzoeken we onder andere of de huidige organisatie van de farmaceutische zorg passend en toekomstbestendig is. De distributie van geneesmiddelen en het leveren van farmaceutische zorg zijn nu met elkaar verweven. Dit kan de rol van de apotheker als zorgverlener en medicatiespecialist belemmeren. De apotheker is namelijk (financieel) afhankelijk van het verstrekken van geneesmiddelen. Het minderen en stoppen van medicatiegebruik is een belangrijk onderdeel van gepast medicatiegebruik. Op dit moment is inzetten op gepast medicatiegebruik nog onvoldoende lonend.

Ondanks dat de beschikbaarheid van apotheekzorg gewaarborgd blijft, zien we dat de druk op apothekers toeneemt. In 2024 gaven we 5,7 miljard euro uit aan extramurale geneesmiddelen die worden vergoed. Deze uitgaven stijgen jaarlijks sinds 2021. Het aantal apotheken blijft wel stabiel en er zijn geen signalen van structurele beschikbaarheidsproblemen.

​​​​​​​Meer leveringszekerheid voor de patiënt

Wanneer de toegankelijkheid van essentiële geneesmiddelen verder onder druk komt te staan, kan dit leiden tot ernstige risico’s voor de volksgezondheid. Om de impact van tekorten te beperken, is sinds 2023 een verplichte voorraadnorm ingevoerd. Groothandelaren moeten minimaal twee weken voorraad aanhouden. Deze maatregel moet helpen om leveringsonderbrekingen te beperken en patiënten en zorgverleners te beschermen. Daarnaast heeft in 2024 toenmalig minister Dijkstra aangekondigd dat het preferentiebeleid per 2025 wordt aangepast. Leveringszekerheid gaat zwaarder meewegen in de keuze voor preferente geneesmiddelen. Het opheffen of aanpassen van het huidige preferentiebeleid kan leiden tot hogere kosten, maar draagt mogelijk ook bij aan een verminderd risico op tekorten. De politiek moet de afweging maken tussen kostenbeheersing en het waarborgen van leveringszekerheid.

Een aanpak voor geneesmiddelentekorten die verder reikt dan de nationale grenzen

Geneesmiddelentekorten zijn een complex probleem dat niet alleen Nederland raakt, maar wereldwijd speelt. Veel partijen zijn hierbij betrokken, zoals fabrikanten, apothekers, artsen, zorgverzekeraars en patiënten. Samenwerking en een aanpak die verder reikt dan de nationale grenzen zijn dan ook nodig om tot een oplossing te komen. De toekomstbestendigheid van de extramurale farmaceutische zorg hangt ook samen met de betaalbaarheid. Daarom is het ook van belang om uitgaven te beheersen.

"Vanwege de wereldwijde afhankelijkheden, vraagt dit probleem om een brede Europese aanpak."

De Europese Unie ontwikkelt nieuwe regels om tekorten beter te voorkomen. Vanwege de wereldwijde afhankelijkheden, vraagt dit probleem om een brede Europese aanpak. De nieuwe maatregelen moeten zorgen voor meer transparantie in de productie en levering van medicijnen. Ook versterken de maatregelen de samenwerking tussen lidstaten. Daarnaast werkt het ministerie van VWS samen met apothekers, voorschrijvers, zorgverzekeraars, patiënten en overheidspartijen aan een toekomstvisie voor de extramurale farmaceutische zorg. Alleen door nauwe samenwerking tussen landen en betrokken partijen kan de beschikbaarheid van medicijnen op de korte en lange termijn worden gegarandeerd.

Meer lezen

Terug naar de overzichtspagina