Kerncijfers msz

• Er is een verschil tussen wat er in totaal is gedeclareerd en wat er aan daadwerkelijke kosten is gemaakt, rekening houdend met verrekeningen voor bijvoorbeeld gemaakte contractafspraken. Over het algemeen liggen de kosten na verrekening lager dan wat er initieel gedeclareerd is. Zowel in 2020 als ook in 2021 was dit niet het geval doordat er in de declaratiestromen geen rekening gehouden kon worden met de COVID-19 regelingen. De verwachting is dat de COVID-19 pandemie minder grote invloed heeft gehad op het gebruik van dure geneesmiddelen.
• De totale msz kosten (incl. COVID-19 regelingen en na verrekening) zijn in 2021 gestegen naar rond 26,1 miljard euro, van bijna 25 miljard euro in 2020. De stijging van de totale msz kosten (incl. COVID-19 regelingen) lag in 2021 weerom bij 4,4%, net als het groeipercentage in 2020.
• De uitgaven aan dure geneesmiddelen (na verrekening) zijn tussen 2020 en 2021 met 6,1% toegenomen naar ruim € 2,6 miljard en omvatten in 2021 10,5% van de totale kosten van de msz (na verrekening en exclusief covidregelingen*).
• In het hoofdlijnenakkoord (HLA) medisch-specialistische zorg (msz) is afgesproken dat het macrokader msz in de jaren 2019 tot en met 2022 maar heel beperkt mag groeien, de jaarlijkse groei moet afnemen tot maximaal 0% groei in 2022. De totale uitgaven die relevant zijn voor het HLA, verschillen van de totale uitgaven zoals die hier gepresenteerd worden. Dat komt doordat er in de akkoorden specifieke afspraken gemaakt worden, over wat wel en wat niet meegeteld moet worden, die voor verschillende periodes van akkoorden ook weer anders kunnen uitpakken. In Bijlage 1 bij de Monitor Medisch Specialistische Zorg 2022 van de NZa wordt dit uitgebreid toegelicht. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport rapporteert in haar jaarverslag over de voorlopige realisatie bestuurlijke akkoorden curatieve zorg.

*We gebruiken hier het aandeel van dure geneesmiddelen in de totale msz exclusief de covidregelingen. Dit doen we ten behoeve van de vergelijkbaarheid over de jaren heen en omdat deze regelingen ook buiten de HLA kaders worden gehouden. Omdat de covidregeling om ‘geoormerkt’ geld ging, kunnen de uitgaven aan covidregelingen niet verdrongen worden door uitgaven aan dure geneesmiddelen. 

Doelgroepen msz

• Zoals in de voorafgaande jaren omvat de doelgroepencluster Nieuwvormingen het grootste aandeel (21,4%) gevolgd door Hartvaatstelsel (13,8%).
• Sinds 2017 zijn de uitgaven voor alle doelgroepen toegenomen, met uitzondering van Bewegingsapparaat. Binnen deze groep zijn de uitgaven met rond de €107 miljoen afgenomen. Dit komt onder andere door een toename in concurrentie bij anti-reumatica geneesmiddelen door biosimilars. Hier tegenover staan toenames in uitgaven tussen de €106 miljoen voor Urogenitaal systeem en €379 miljoen voor Zenuwstelsel en zintuigen. De grootste toename in uitgaven ligt in de behandeling van Nieuwvorming (€1.285 miljoen).
• Na een teruggang in het aantal zorggebruikers in 2020 als gevolg van de COVID-19 pandemie, werden er in 2021 weer rond de 4,7% meer zorggebruikers behandeld dan in het jaar ervoor. Dit is deels het gevolg van uitgestelde zorg. Ondanks deze groei ligt het aantal unieke zorggebruikers in 2021 nog 2,8% onder het niveau in 2019. Het doelgroepencluster Zenuwstelsel en zintuigen heeft de meeste zorggebruikers, met ongeveer 1,9 miljoen unieke zorggebruikers. De twee doelgroepen met de hoogste uitgaven (Nieuwvormingen en Hartvaatstelsel) staan met betrekking tot het aantal unieke zorggebruikers respectievelijk op plek 2 en 4.
• De hoogste uitgaven aan dure geneesmiddelen binnen de msz zitten in het doelgroepencluster Nieuwvormingen (5,8% van de totale kosten msz). Ten opzichte van het jaar ervoor is dit aandeel met 0,1% gedaald. De een na de grootste doelgroepencluster m.b.t. de aandelen dure geneesmiddelen binnen de msz is de groep Zenuwstelsel en zintuigen, met 1,2%. 

Type nieuwvormingen

• Binnen het doelgroepencluster Nieuwvormingen worden de meeste uitgaven besteed aan de behandeling van Lymfatische- en bloedvormend weefsel. In 2021 lag het aandeel bij 20,4% (rond €1.163 miljoen). In 2017 was dit aandeel nog 17,8% (rond €791 miljoen). Iets minder dan de helft van deze uitgaven kwamen voor rekening van dure geneesmiddelen, respectievelijk ongeveer € 545 miljoen in 2021 en € 297 miljoen in 2017.
• De toename aan uitgaven voor de behandeling van Lymfatische- en bloedvormend weefsel is deels te verklaren door de toename in de gemiddelde kosten per zorggebruiker voor deze groep. Tussen 2017 en 2021 zijn de gemiddelde uitgaven per zorggebruiker aan dure geneesmiddelen om 40,7% gestegen, van €14.000 naar €19.700.
• De grootste toename in de gemiddelde uitgaven per zorggebruiker voor de behandeling met dure geneesmiddelen zien we bij de groep van Long en intrathoracaal. De gemiddelde uitgaven per zorggebruiker zijn tussen 2017 en 2021 met 135% gestegen, van ongeveer €12.400 per patiënt naar €29.100 per patiënt. Voor een groot deel komt deze stijging door het geneesmiddel pembrolizumab wat voor de behandeling van longkanker (immunotherapie) ingezet wordt. Ten eerste zijn de gemiddelde uitgaven van dit middel voor deze groep zorggebruikers binnen 5 jaar met 66,4% toegenomen naar rond €38.000 per zorggebruiker. En ten tweede werd dit geneesmiddelen bij meer zorggebruikers ingezet. Daardoor waren in 2021 rond 50% van de geneesmiddeluitgaven binnen de groep van Long en intrathoracaal toe te schrijven aan pembrolizumab.